काठमाडौं - १४ नोभेम्बर २०२२ को मिति विश्व राजनीतिको लागि ऐतिहासिक दिन भएको छ। दुई देशको झण्डाको पृष्ठभूमिमा अमेरिका र चीनका राष्ट्र प्रमुखले हात मिलाउँदा इन्डोनेसियाको बाली सहर यसको साक्षी बन्यो ।

मुलिया होटलमा भएको यो भेटमा सारा विश्वको नजर टिकेको थियो । अमेरिकी राष्ट्रपति जो बाइडेन र चिनियाँ राष्ट्रपति सी जिनपिङको धेरै वर्षपछि भेट भएकोले पनि यसको महत्व छ ।

पछिल्ला केही वर्षमा अमेरिका र चीनबीचको सम्बन्ध राम्रो छैन । कहिले ताइवानलाई लिएर अमेरिकाले चीनलाई निशाना बनाउँदै आएको छ भने चीनले अमेरिकाको आन्तरिक मामिलामा हस्तक्षेप गरिरहेको बताउँदै आएको छ ।

खैर, सम्बन्ध सुधार गर्ने प्रयासमा जिनपिङ र बाइडेन एकअर्कासँग कुरा गरेका छन् । 

सीले बाइडेनलाई के भने ?

‘तपाईलाई भेट्न पाउँदा खुसी लाग्यो राष्ट्रपति महोदय । अन्तिम पटक हामीले पाँच वर्षअघि डाभोसमा भेटेका थियौं। तपाईं (अमेरिकी) राष्ट्रपति बनेपछि हामी अनलाइन कलमार्फत सम्पर्कमा रह्यौं। तर, आमने-सामने भेटहरू फरक छन्। र आज तिमी र मेरो भेट भइसकेको छ।’ सीले भने । 

‘हाम्रो अनुभव बढेको छ, तर हामीले धेरै पाठहरू पनि सिकेका छौं। इतिहास सिक्नको लागि सबैभन्दा राम्रो किताब हो र हामीले इतिहासलाई ऐनाको रूपमा लिनुपर्छ। हामीले अहिले चीन-अमेरिका सम्बन्धको मोडमा धेरै ध्यान दिएका छौं। दुई ठूला देशका नेताको हैसियतमा हामीले सही बाटो रोज्नुपर्छ । द्विपक्षीय सम्बन्धलाई सुदृढ र अगाडि बढाउन सही दिशा खोज्नुपर्छ ।’

सी जिनपिङले विश्वको नजर चीन र अमेरिकामा रहेको बताए । उनले भने, ‘संसारले अमेरिका र चीनले आफ्नो सम्बन्धलाई राम्ररी सम्हाल्न खोजेको छ। मानिसहरु हाम्रो बैठकलाई हेरिरहेका छन्। हामीले विश्वमा शान्ति स्थापना गर्न अन्य सबै देशहरूसँग मिलेर काम गर्न आवश्यक छ।’

बाइडेनले के भने ?

अमेरिकी राष्ट्रपतिले दुई देशबीचको टकरावबाट जोगिनु पर्नेमा जोड दिएका छन् । उनले आमनेसामने भेट्ने कुरा फरक भएको र त्यसको विकल्प नभएको बताए ।

उनले भने, ‘दुईबीचको वार्ता जारी रहनुपर्छ र म त्यसमा प्रतिबद्ध छु। जलवायु परिवर्तन वा सुरक्षाका विषयमा तत्काल र एकैसाथ विश्वव्यापी मुद्दाहरूमा छलफल गर्न आवश्यक छ।’ दुवै देशले साझेदारीको रूपमा काम गरोस् भन्ने विश्वले पनि चाहेको बाइडेनको भनाई छ।

चीन यस बैठकबाट के चाहन्छ ?

चीन र अमेरिका दुवैलाई उनीहरुबीचको तनावको बारेमा थाहा छैन र उनीहरुबीचको सम्बन्धको न्यानोपन फर्किनु कुनै चमत्कार भन्दा कम हुनेछैन, जुन एक दशक पहिले त्यहाँ थियो।

त्यसपछि गुनासो छ। अमेरिकाको गुनासो छ कि चीनले लगातार व्यापारको निर्धारित मापदण्डको उल्लङ्घन गरिरहेको छ, जबकि जिनपिङ प्रशासनले यस बैठकमा प्रविधि क्षेत्रमा अमेरिकी प्रतिबन्धको बारेमा कुरा गर्न चाहन्छ।

तर, यो बैठकलाई ट्र्याक गर्ने कुनै पनि पर्यवेक्षक दुई देशले अवरोधहरू पार गर्न सक्छन् कि सक्दैनन् भन्ने निश्चित रूपमा भन्न तयार छैनन्। तर राम्रो कुरा के छ भने दुई देशबीचको सम्बन्ध सम्भवतः तल्लो तहमा पुगेका बेला यो भेट हुन लागेको हो ।

भविष्यमा हुने द्वन्द्वबाट बच्न केही उपायमा दुवै राष्ट्र प्रमुखबीच सहमति भएको देखियो भने त्यसलाई अगाडि बढेको कदम मान्न सकिन्छ ।

आर्थिक शक्तिका रुपमा चीन चुनौती ?

चीन आर्थिक रूपमा उनीहरूका लागि धेरै महत्त्वपूर्ण छ र सैन्य रूपमा पनि यति बलियो छ कि कसैले यसलाई खुलेर चुनौती दिन सक्दैन।

४३ वर्षअघि चीन र भियतनामबीच युद्ध भएको थियो । त्यहाँ चीन विरोधी भावना धेरै बलियो छ। तर भियतनामको सत्तारुढ कम्युनिष्ट पार्टी आफ्नो शक्तिशाली छिमेकीसँगको सम्बन्धमा पनि सचेत छ।

दुई देशबीच लामो सीमाना छ । चीन भियतनामको सबैभन्दा ठूलो व्यापारिक साझेदार हो। साथै यो चीनको आपूर्ति श्रृंखलाको एक महत्त्वपूर्ण भाग हो।